Một trí thức nông dân với “Nhật ký trong tù”

Sau ngày về hưu, ông làm mọi người sửng sốt về những tác phẩm dày dặn và khôn cùng công phu về văn chương. Tấm lòng khẩn thiết với văn chương Hai tác phẩm của ông đã được xuất bản gồm: Thơ Đường bình chú- Giải thưởng Nguyễn Khuyến, 2000; thưởng thức và bình chú thơ chữ Hán Hồ Chí Minh- 3 giải thưởng năm 2005: Giải của Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam, Giải văn chương nghệ thuật Hồ Xuân Hương- Nghệ An, Giải Nguyễn Khuyến- Hà Nam. Ông Nguyễn Thế Nữu. Lần này ông lại đưa xuất bản một bản thảo dày cộp: “Thưởng thức Ngục trung nhật ký của Hồ Chủ tịch”, đó là công việc lớn lao và rất có giá trị. Dự soạn có sự đóng góp về tài liệu của cố thi sĩ Trần Hữu Thung và sự hiệp tác của người em trai nhà thơ- nhà giáo Trần Hữu Dinh. Giáo sư Phan Văn Các- nguyên Viện trưởng Viện Hán Nôm đã trân trọng viết lời giới thiệu cho cuốn sách. Bạn đọc thúc được nhìn thấy bản sao nguyên gốc thủ pháp của Bác Hồ trong từng bài thơ của Ngục trung nhật ký, từ trang 1 đến trang 132 của nguyên tác. Cuối sách Bác Hồ ghi rõ: 9.8.1941-10.9.1943. Ngoài ra còn bút tích của bài thơ Tân xuất ngục học đăng sơn (Mới ra tù tập leo núi). Bài thơ này vốn không có trong Ngục trung nhật ký. Bác viết bằng nước cơm trên lề một tờ báo gửi về nước để các đồng chí ở nhà lấy thuốc iod hiện chữ lên mà đọc, nhằm thông tin là Bác đã được trả tự do và đang tập trèo núi để sớm có thể về nước. Vì tờ báo bị thất lạc nên bài thơ chỉ còn trong trí nhớ của Bác, năm 1960 Bác viết lại theo yêu cầu của Viện văn chương và đồng chí Trường Chinh yêu cầu được đưa bài thơ này vào cuối tập Ngục trung nhật ký, coi như bài tổng kết tập thơ. Phần tiếp theo là phần Thưởng thức từng bài thơ với sự phân tách sâu sắc của các tác giả, kể cả sự nhận xét về các ý kiến đã công bố trước đây của các học giả khác. Tôi có cảm tưởng sau cuốn sách công phu này khó có ai có thể viết gì thêm về Ngục trung nhật ký (!). Trong từng bài ngoài phần nguyên văn phiên âm Hán Việt có phần dịch nghĩa, phần dịch thơ của nhóm tác giả cùng với các bản dịch đã có từ trước. Bài nào cũng được giảng giải đầy đủ nguồn cơn và phân tích tường tận về tình cảnh ra đời, về ý nghĩa tư tưởng, nhân bản và giá trị văn chương... Tôi ao ước tác phẩm này của nhóm tác giả Nguyễn Thế Nữu cũng sẽ được dịch ra nhiều tiếng nước ngoài để bạn bè 5 châu được hiểu thêm về một đoạn đời vô cùng gian khổ nhưng tinh thần vẫn rất vững vàng, rất lạc quan và rất minh mẫn của Hồ chủ toạ. Từ thơ viết… tự điển Vì tác phẩm này Bác Hồ viết bằng chữ Hán nên lần trước hết trong sách có phần tự điển xếp theo vần chữ cái để giảng giải từng từ chữ Hán được dùng trong tác phẩm. Chúng ta biết rằng chữ Việt có tới 60% có gốc từ chữ Hán. Nếu tính về các lĩnh vực khoa học, công nghệ, chính trị, kinh tế, ngoại giao, quân sự, liên lạc, vận chuyển, y khoa... Thì có đến 90% có gốc từ chữ Hán. Hiện tại học trò không được học chữ Hán trong nhà trường, nên chi phần tự vị trong cuốn sách này thật sự có giá trị đối với học trò, sinh viên và tất những người thương tiếng Việt. Có phần tự điển này chúng ta mới đủ tư liệu để hiểu sâu sắc hơn giá trị của từng bài thơ trong Ngục trung nhật ký. Điều đáng nói là tác giả Nguyễn Thế Nữu cao tuổi, hoàn cảnh kinh tế hạn hẹp. Phải có một sức mạnh ghê gớm lắm, phải có tình ái sâu đậm lắm với Hồ chủ toạ ông mới có thể mổ cò từng chữ trên một cái máy tính đời đầu để cho ra tác phẩm công phu và rất có giá trị này. Máy tính của ông không có phần mềm chữ Hán, ông đã dùng phương pháp thủ công sao chụp các bản có phần chữ Hán và cắt từng chữ dán vào bản thảo trước khi sao chụp lại. Thật không để đâu cho hết sự bái phục của tôi với vị lão nông khả kính này. Rất mong bạn đọc tìm đọc để thưởng thức công trình nghiên cứu rất thú này. GS Nguyễn Lân Dũng